Kυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη το σύγγραμμα της Καθηγήτριας στο Τμήμα Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας & Μουσειολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίου Μαρίας Κανελλοπούλου-Μπότη με τίτλο «Αρχεία και Δίκαιο. Προσωπικά δεδομένα. Πνευματική ιδιοκτησία. Πολιτιστική κληρονομιά», (Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2020 σσ. ΙV-XIII και 1-415, Πρόλογος: Λ. Μήτρου, ISBN: 978-960-622-996-1). Πρόκειται για το πρώτο ενιαίο σύγγραμμα που αναφέρεται στο δίκαιο των Αρχείων.
Τα Αρχεία, ως σύνολα τεκμηρίων και μαρτυριών ανθρωπογενούς δραστηριότητας συνιστούν σημαντικές πηγές πληροφοριακού πλούτου και εντάσσονται στην χορεία των ιδρυμάτων πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο πλούτος τους απορρέει τόσο από τη συγκέντρωση και διαφύλαξη πάσης φύσεως αρχειακού υλικού, όσο και από την υπεραξία που προσδίδει στο υλικό αυτό η διευκόλυνση της πρόσβασης και πλοήγησης σε αυτό, μέσω της ορθολογικής και επιστημονικής ταξινόμησης, διαχείρισης και προβολής του.
Πέραν της προφανούς σημασίας των Αρχείων για την ερευνητική δραστηριότητα επιστημονικών κλάδων όπως η ιστορία, η λαογραφία ή η εθνολογία, τα Αρχεία αποτελούν αντικείμενο δικαιικού ενδιαφέροντος, το οποίο εκδηλώνεται ως πολύπλευρη δικαιική ρύθμιση, που καλύπτει τόσο τη σύσταση και λειτουργία τους, όσο και την πρόσληψη του υλικού και του έργου τους ως αντικείμενο έννομης προστασίας.
Αυτήν ακριβώς την πτυχή της νομικής αντιμετώπισης του υλικού των Αρχείων ως προστατευόμενο αντικείμενο πραγματεύεται διεξοδικά το υπό κρίση σύγγραμμα με τον επιβλητικό τίτλο «Αρχεία και Δίκαιο», εστιάζοντας, ύστερα από βασικές οριοθετήσεις και ορισμούς (Κεφάλαιο Ι), σε τρεις βασικούς άξονες ανάλυσης: Το δίκαιο προσωπικών δεδομένων (Κεφάλαιο ΙΙ), το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας (Κεφάλαιο ΙΙΙ) και το δίκαιο πολιτιστικής κληρονομιάς (Κεφάλαιο IV).
Ειδικότερα, στο Κεφάλαιο ΙΙ, υπό τον τίτλο «Αρχεία και Προσωπικά Δεδομένα», η συγγραφέας αναλύει την εφαρμογή του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων (ΓΚΠΔ-GDPR), του ελληνικού εφαρμοστικού Ν 4624/2019 αλλά και του νέο νόμου Ν 4610/2019 για τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, στο πλαίσιο της λειτουργίας των Αρχείων, καταγράφοντας και ερμηνεύοντας το αποτέλεσμα υπαγωγής της συνήθους δραστηριότητας των Αρχείων στο πλαίσιο προστασίας προσωπικών δεδομένων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ερμηνεία της επεξεργασίας δεδομένων για αρχειοθέτηση προς το δημόσιο συμφέρον και για ερευνητικούς σκοπούς, η αντιμετώπιση επεξεργασίας δεδομένων που προέρχονται από συνεντεύξεις από ιστορικούς για τους σκοπούς της προφορικής ιστορίας, αλλά και η αντιμετώπιση της συγκρουσιακής σχέσης ανάμεσα στην αρχή της ελαχιστοποίησης ή στην εφαρμογή του λεγόμενου «δικαιώματος στη λήθη» και την αποστολή του Αρχείου ως φορέα διαφύλαξης της μνήμης εις το διηνεκές.
Στο Κεφάλαιο ΙΙΙ, υπό τον τίτλο «Αρχεία και Πνευματική Ιδιοκτησία», η συγγραφέας αντιμετωπίζει την εφαρμογή του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας στα Αρχεία διττώς: υπό την έποψη του Αρχείου ως Χρήστη προστατευόμενων έργων και ως Δικαιούχου πνευματικών δικαιωμάτων. Η ανάπτυξη αναφορικά με τα Αρχεία ως Δικαιούχους εστιάζει κυρίως στα μετα-προϊόντα της δραστηριότητας των Αρχείων, όπως έργα μισθωτών/υπαλλήλων των αρχείων και βάσεις δεδομένων που σχετίζονται με την καταγραφή και ταξινόμηση του υλικού, όχι όμως στις πτυχές της δευτερογενούς απόκτησης δικαιωμάτων επί υφιστάμενου αρχειακού υλικού. Εκτενέστατη και εμπεριστατωμένη είναι η ενότητα που αναλύει τη ρύθμιση των ορφανών έργων, η οποία μάλιστα παρουσιάζει και πρακτική διάσταση, μέσω της παράθεσης ενός χρήσιμου και μακροσκελούς καταλόγου προτεινόμενων βάσεων επιμελούς αναζήτησης στην Ελλάδα. Μεγάλο δε τμήμα του κεφαλαίου είναι αφιερωμένο στη στην επίδραση της Οδηγίας 790/2019 στη χρήση έργων από Αρχεία, με ειδική αναφορά και κριτική ματιά στη ρύθμιση για τα έργα που είναι μη διαθέσιμα στο εμπόριο (άρθρο 8 Οδηγίας) και στην εξαίρεση για εξόρυξη κειμένων και δεδομένων (άρθρα 3 και 4). Δεν μπορεί παρά να επικροτηθεί η κριτική σκοπιά της εισαχθείσας ρύθμισης για την εξόρυξη κειμένων και δεδομένων, υπό τον εύγλωττο τίτλο «το δικαίωμα στην ανάγνωση ως δικαίωμα στην εξόρυξη», ενώ οι εν λόγω αναλύσεις τυγχάνουν κατ’ αναλογία εφαρμογής και σε άλλους συγγενείς φορείς, όπως οι βιβλιοθήκες και τα αρχεία. Προσβλέπουμε σε δεύτερη έκδοση, η οποία θα λαμβάνει υπόψιν της και τις ρυθμίσεις του Ν 2121/1993, οι οποίες θα μεταφέρουν την Οδηγία στην ελληνική έννομη τάξη.
Τέλος, στο Κεφάλαιο ΙV, υπό τον τίτλο «Αρχεία και Πολιτιστική Κληρονομιά», η συγγραφέας εμβαθύνει στην τομή ανάμεσα στα Αρχεία και το δίκαιο πολιτιστικής κληρονομιάς, με έναυσμα τη διάταξη του άρθρου 160 παρ. 3 Ν 4610/2019, δυνάμει της οποίας τόσο τα αρχεία, ως σύνολο υλικού, όσο και το αρχειακό υλικό αφ’ εαυτό, αποτελούν μέρος της εθνικής πολιτιστικής κληρονομιάς και κατ’ επέκταση απολαμβάνουν της σχετικής έννομης προστασίας. Η ανάλυση περιλαμβάνει ιδίως διαλεκτική έποψη των διατάξεων των Ν 4610/2019 και 3028/2002, ερμηνευτική προσέγγιση των αρχείων ως μνημείων καθώς και επιμέρους ενότητα για τη φορολογική αντιμετώπισή τους, υπό δικαιοσυγκριτική μάλιστα οπτική.
Εν κατακλείδι, το υπό κρίση σύγγραμμα καλύπτει ένα σημαντικό βιβλιογραφικό κενό με προσέγγιση διατομεακή, πλουραλιστική και διαλεκτική, ικανοποιώντας την ανάγκη για ευσύνοπτη και εμβριθή ερμηνεία και ανάλυση του αμαλγάματος στο οποίο αντιστοιχεί το δίκαιο των Αρχείων, το οποίο περιλαμβάνει ρυθμίσεις από διάφορους κλάδους του δικαίου της πληροφορίας. Η κυκλοφορία δε του συγγράμματος είναι εξαιρετικά επίκαιρη κατά την τρέχουσα συγκυρία, όπως αυτή διαμορφώνεται από την πρόσφατη θέση σε ισχύ του νέου ad hoc νόμου για τα Αρχεία (Ν 4610/2019) όσο και νέων νομοθετημάτων με ειδικές πρόνοιες για τα Αρχεία, τόσο στο πεδίο της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, όσο και της πνευματικής ιδιοκτησίας. Πρόκειται για ένα έργο αναφοράς για τους νομικούς αλλά και τους επαγγελματίες του κλάδου των Αρχείων, το οποίο αναδεικνύει την προστατευτική σχέση μεταξύ Δικαίου και Αρχείων, στο πλαίσιο της οποίας το Αρχείο προτάσσεται και αναβαθμίζεται σε υποκείμενο προστασίας.
Δικηγόρος (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.),
εκλεγμένος Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στη Νομική Σχολή Αθηνών (τομέας Αστικού Δικαίου) και
Διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας, Αρχειονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης
Φωτογραφία: Νομική Βιβλιοθήκη
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ:
ΝΕΟΣ ΤΟΜΟΣ: ΑΡΧΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ
ΗΜΕΡΙΔΑ: ΑΡΧΕΙΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ - ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
ΗΜΕΡΙΔΑ: ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ, ΑΡΧΕΙΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ
ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ "ΠΑΙΔΙ & ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ-INFOKID 2017"