Πριν από λίγες εβδομάδες, το αρκτικόλεξο «NFTs» εμφανίστηκε στην επικαιρότητα, όταν ο ιδρυτής του Twitter, Jack Dorsey έθεσε προς πώληση με δημοπρασία το πρώτο του tweet, συνοδευόμενο με ένα NFT, δηλαδή ένα “Non-Fungible Token”. To tweet αγοράστηκε εν τέλει έναντι αντιτίμου ύψους $2,915,835.47 σε ΕΤΗ (Ethereum CFDs) [1]!
Πώς γίνεται ένα κατ’ αρχήν άυλο και κατεξοχήν αναπαράξιμο και μη χειροπιαστό αντικείμενο, όπως ένα tweet (βλ. retweet), να πωλείται έναντι τόσο υψηλού τιμήματος; Χωρίς να τολμήσουμε μία οικονομική ανάλυση, το τίμημα σχετίζεται με τη σπανιότητα του πρωτότυπου tweet, όπως αυτή διασφαλίστηκε από την προσάρτηση σε αυτό ενός NFT από τον ίδιο το συντάκτη του.
Non-fungible Tokens: μία πρώτη προσέγγιση
Αν επιχειρήσουμε έναν απλουστευμένο ορισμό, τα ΝFTs (non-fungible tokens - «μη ανταλλάξιμες μάρκες» κατά μία εκδοχή μετάφρασης [2]) αντιστοιχούν σε ένα σύνολο μετα-δεδομένων που χαρακτηρίζεται από μοναδικότητα και από μη ανταλλαξιμότητα (σε αντίθεση με τα κρυπτονομίσματα). Με άλλα λόγια, το NFT είναι ένα είδος συνόλου μοναδικών πληροφοριών υπό μορφή κώδικα, που σχετίζονται πάντα με ένα (αυθύπαρκτο έστω και χειροπιαστό) ψηφιακό αντικείμενο ή αρχείο [3]. Τα δεδομένα αυτά αποθηκεύονται σε blockchains, διά των οποίων πιστοποιείται η αυθεντικότητα του NFT (για το λόγο αυτό παλαιότερα ονομάζονταν Bitcoin 2.0) και συνακόλουθα, του ψηφιακού αντικειμένου με το οποίο συνδέεται.
Με απλά λόγια, τα NFTs παρέχουν τη δυνατότητα αυθεντικοποίησης ψηφιακού περιεχομένου, δημιουργώντας μία τεχνητή (ψηφιακή) σπανιότητα (digital scarcity) και προσδίδοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο (προστιθέμενη) αξία σε ένα «πρωτότυπο» ψηφιακό αντίτυπο (tokenization --> commodification οf digital content). Συνακόλουθα, τα NFTs που συνδέονται με ψηφιακό περιεχόμενο δημιουργούν τις συνθήκες για τη λειτουργία μίας αγοράς αυθεντικών ψηφιακών αντικειμένων (πχ. ψηφιακών αρχείων και συνδεόμενα NFTs ως σύνολο), τα οποία αποτυπώνουν, μεταξύ άλλων, και έργα τέχνης ή πνευματικά δημιουργήματα εν γένει (όπως το πρώτο tweet του Dorsey)
Πηγή: https://v.cent.co/
Tα NFTs ως ευκαιρία για τους δημιουργούς
Η σχέση της τεχνολογίας blockchain, στην οποία στηρίζονται τα NFTs, με την πνευματική ιδιοκτησία είναι γνωστή: το blockchain συνιστά μία τεχνολογία που μπορεί να προσφέρει χρήσιμες εφαρμογές για την απόδειξη δημιουργίας έργων αλλά και για την παρακολούθηση της χρήσης τους (στο ψηφιακό περιβάλλον) και, συνακόλουθα, τον έλεγχο της ροής εσόδων από αυτήν, ιδίως με χρήση «έξυπνων» συμβάσεων (smart contracts) [4].
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των NFTs που ενδιαφέρει το πεδίο των προστατευόμενων έργων συνδέεται με το γεγονός ότι τα NFTs παρέχουν στο δημιουργό τη δυνατότητα να παράξει πρωτότυπους ψηφιακούς υλικούς φορείς, οι οποίοι, χάρη στο προσαρτημένο NFT, θα φέρουν την υπογραφή του και θα αυθεντικοποιούνται κατ’ αυτόν τον τρόπο - κατ’ αντιστοιχία με τον καμβά ενός έργου μοναδικής ενσωμάτωσης που φέρει την υπογραφή του δημιουργού [5].
Συνακόλουθα, τα NFTs παρέχουν στους δημιουργούς την ευχέρεια πώλησης αυθεντικών (μοναδικής έκδοσης ή έκδοσης περιορισμένου αριθμού) ψηφιακών αντιτύπων έργων έναντι υψηλού ανταλλάγματος σε κρυπτονομίσματα (για την ώρα), στις πλατφόρμες ψηφιακών αγορών NFTs.
Πράγματι, τα NFTs επεφύλαξαν για τους δημιουργούς ένα προσοδοφόρο κανάλι ψηφιακής εκμετάλλευση των έργων τους, ιδίως εν μέσω πανδημίας, όπου η δημόσια εκτέλεση και δημόσια έκθεση έργων έπαυσε σχεδόν ολοκληρωτικά.
Για παράδειγμα το συγκρότημα Kings of Leon κυκλοφόρησε το καινούριο του άλμπουμ με προσαρτημένο NFT και έφτασε σε τζίρο 2 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ [6]. Ομοίως, ο εικαστικός καλλιτέχνης Mike Winkelmann ή Beeple πώλησε το έργο «Εverydays - The First 5000 Days» μέσω του Οίκου Christies στην τιμή των 69.3 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ (!) [7].
Beeple, EVERYDAYS: THE FIRST 5000 DAYS, Πηγή: https://onlineonly.christies.com/s/beeple-first-5000-days/beeple-b-1981-1/112924. Στην περιγραφή του έργου αναφέρεται χαρακτηριστικά: «non-fungible token (jpg) | 21,069 x 21,069 pixels (319,168,313 bytes) |
Minted on 16 February 2021. This work is unique»
Τα NFTs ως πρόκληση
Η έλευση των NFTs στο πεδίο των προστατευόμενων έργων δεν αποτελεί μόνο ευκαιρία για τους δημιουργούς αλλά και πρόκληση για το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας.
Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι το σύνολο που αποτελείται από το ψηφιακό αρχείο και το προσαρτώμενο σε αυτό NFT, δύναται να νοηθεί ως αυθεντικό/ «μοναδικό» υπόστρωμα αποτύπωσης του έργου, το οποίο προσλαμβάνει αυτοτελή (και ενδεχομένως μεγαλύτερη) αξία σε σχέση με το έργο αφ’ εαυτό. Υπό αυτή την προσέγγιση, θα πρέπει να διερευνηθούν οι ενδεχόμενες επιπτώσεις των NFTs στην αντιμετώπιση της ψηφιακής διανομής (και μεταπώλησης) έργων από το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας (και ενδεχομένως στην ψηφιακή ανάλωση), δεδομένου ότι η διανομή θα αντιστοιχεί όχι σε απλή διάθεση ψηφιακών αντιτύπων αλλά σε διανομή αυθεντικών ψηφιακών (άυλων) υλικών φορέων έργων, ή με άλλα λόγια σε διανομή έργων «μοναδικής ψηφιακής ενσωμάτωσης».
Ακόμη χειρότερα, τα NFTs μπορούν να αποτελέσουν μία νέα πηγή (διαδικτυακών) προσβολών, στην περίπτωση, παραδείγματος χάριν, που τρίτος προσαρτά ένα NFT σε έργο που δεν του ανήκει ή προβαίνει σε ψηφιακή διανομή NFTs που προσαρτώνται σε προστατευόμενα έργα, χωρίς άδεια του δημιουργού (NFT scams).
Εν κατακλείδι, υπό μία πιο ρομαντική (λουδίτικη;) προσέγγιση, τα NFTs φέρεται να επιφέρουν σημαντική αλλαγή στην (ψηφιακή) αγορά προστατευόμενων έργων, στο βαθμό που η αυθεντικοποίηση του έργου προέρχεται από μία προσάρτηση μεταδεδομένων και η εμπορευματοποίησή τους φαίνεται να στρέφεται προς την «αύρα» του ψηφιακού τους «περιβλήματος» και όχι στο έργο αφ’ εαυτό.
Το μέλλον θα δείξει κατά πόσο τα NFTs αποτελούν μία παροδική τάση (NFT Mania) – απόρροια της πανδημίας του Covid-19 –ή ένα νέο επεισόδιο ψηφιακού μετασχηματισμού, το οποίο θέτει νέες προκλήσεις στο δίκαιο της (ψηφιακής) πνευματικής ιδιοκτησίας. Πάντως ο νομοθέτης της Oδηγίας DSM θα πρέπει ήδη να αισθάνεται boomer…
*Ο Θεόδωρος Χίου είναι Δικηγόρος Πνευματικών δικαιωμάτων, Ψηφιακών Τεχνολογιών και Καινοτομίας (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.), εκλεγμένος Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στη Νομική Σχολή Αθηνών (τομέας Αστικού Δικαίου) και Διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής.
[1] https://www.theverge.com/2021/3/22/22344937/jack-dorsey-nft-sold-first-tweet-ethereum-cryptocurrency-twitter
[3] Βλ. μεταξύ πολλών Αlexandra Giannopoulou, João Pedro Quintais, Peter Mezei, and Balázs Bodó, ‘TheRise of Non-Fungible Tokens (NFTs) and the Role of Copyright Law – Part I’, Kluwer Copyright Blog, April 142021,http://copyrightblog.kluweriplaw.com/2021/04/14/the-rise-of-non-fungible-tokens-nfts-and-the-role-of-copyright-law-part-i/
[4] Βλ. ενδεικτικά Gurkaynak, Gonenc and Yılmaz, İlay and Yeşilaltay, Burak and Bengi, Berk, Intellectual Property Law and Practice in the Blockchain Realm (August 1, 2018). Computer Law & Security Review, Volume 34, Issue 4, August 2018, 847-862, doi.org/10.1016/j.clsr.2018.05.027 , Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3285287
[5] Στην πραγματικότητα, τα NFTs λειτουργούν όπως τα αυτόγραφα έργα, βλ. https://en.wikipedia.org/wiki/Non-fungible_token.
[6] https://en.wikipedia.org/wiki/Non-fungible_token.
[7] Ιbid. & https://www.christies.com/features/Monumental-collage-by-Beeple-is-first-purely-digital-artwork-NFT-to-come-to-auction-11510-7.aspx
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ:
TΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΜΕ ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ BANSKY;
ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ: Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΣΤΗΝ ΕΝΙΑΙΑ ΨΗΦΙΑΚΗ ΑΓΟΡΑ