Τo Υπουργείο Πολιτισμού απέρριψε δωρεάν προσφορά Mobile Εφαρμογής για την Ακρόπολη
Γράφει ο Θεόδωρος Χίου*
Την επικαιρότητα απασχόλησε πρόσφατα η είδηση σύμφωνα με την οποία το Υπουργείο Πολιτισμού απέρριψε την δωρεάν προσφορά μιας εφαρμογής (mobile app) για την Ακρόπολη που δημιουργήθηκε από ιδιώτες (βλ. εδώ, εδώ και εδώ). Οι λόγοι απόρριψης σχετίζονται, μεταξύ άλλων, με τις διατάξεις του νόμου 3028/2002 για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Πιο συγκεκριμένα η Lightbuzz Software είναι δημιουργός μιας εφαρμογής για κινητά τηλέφωνα και tablets με τον τίτλο Acropolis Rock [http://acropolisrock.com/]. Πρόκειται για έναν προσωποποιημένο ηλεκτρονικό ξεναγό του αρχαιολογικού χώρου της Ακρόπολης ο οποίος περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, περιγραφές και φωτογραφίες του Παρθενώνα και των λοιπών μνημείων του λόφου της Ακρόπολης. Η εν λόγω εφαρμογή μάλιστα είναι αρκετά δημοφιλής ανάμεσα στους χρήστες και έχει αποσπάσει διακρίσεις σε διεθνείς διαγωνισμούς.
.
Οι δημιουργοί του Acropolis Rock αποφάσισαν πριν το καλοκαίρι να προσφέρουν την εν λόγω εφαρμογή δωρεάν στο Υπουργείο Πολιτισμού, δεδομένου μάλιστα του γεγονότος ότι δεν υπάρχει μέχρι στιγμής αντίστοιχη επίσημη εφαρμογή για το μνημείο της Ακρόπολης.
To Υπουργείο Πολιτισμού, μέσω του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, αρνήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2015 την εν λόγω προσφορά, με το σκεπτικό ότι «στο σχεδιασμό του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων συγκαταλέγεται και η δημιουργία ηλεκτρονικών εφαρμογών ξενάγησης (application), η οποία προγραμματίζεται με την συνεργασία των αρμοδίων Εφορειών Αρχαιοτήτων».
Η εν λόγω αρνητική απάντηση του Υπουργείου έλαβε σημαντικές διαστάσεις δημοσιότητας, με αποτέλεσμα το ΤΑΠΑ να εκδώσει αργότερα, στις 19 Οκτωβρίου 2015, δελτίο τύπου, αναλύοντας τους λόγους της ως άνω αρνητικής απάντησης.
Ειδικότερα, πέραν της ύπαρξης υπογεγραμμένου πλαισίου συνεργασίας για δημιουργία και προσφορά εφαρμογών για smartphones & tablets μεταξύ του ΥΠΠΟ και του Τμήματος Ελληνικών Σπουδών του Simon Fraser University του Καναδά, το αιτιολογικό της αρνητικής απάντησης στηρίζεται στην μη τήρηση των νόμιμων διαδικασιών που προβλέπονται από το νομικό πλαίσιο για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς για τη χρήση φωτογραφιών μνημείων του Δημοσίου.
Κάνοντας επίκληση στο άρθρο 46 του Ν. 3028/2002, το Υπουργείο αναφέρει μεταξύ άλλων ότι το ΤΑΠ[Α] προκειμένου να αποδεχθεί χορηγία ή να συνεργαστεί με ιδιώτες ή άλλους φορείς για τη διάθεση στο κοινό έντυπης ή ηλεκτρονικής έκδοσης που περιέχει εικόνες και κείμενα αρχαιολογικού περιεχομένου, θα πρέπει να έχει την έγκριση της αρμόδιας Εφορίας αρχαιοτήτων για τη χρήση εικόνων και να έχουν καταβληθεί τα νόμιμα τέλη υπέρ ΤΑΠ[Α], κάτι που δεν ισχύει για την εν λόγω εφαρμογή.
Οι δημιουργοί της εφαρμογής, σε απάντηση του ως άνω δελτίου τύπου, αναφέρουν μεταξύ άλλων ότι έλαβαν άδεια για τη χρήση των φωτογραφιών της εν λόγω εφαρμογής από τους δικαιούχους πνευματικών δικαιωμάτων, καθότι είναι νόμιμα «αγορασμένες» από το αποθετήριο ψηφιακών φωτογραφιών www.istockphoto.com [http://acropolisrock.com/photo-license.pdf] και η χρήση τους διέπεται από τη σχετική άδεια χρήσης [http://www.istockphoto.com/legal/license-agreement], η οποία κοινοποιήθηκε στο Υπουργείο.
Βάσει του ισχύοντος νομικού πλαισίου στην Ελλάδα, η νόμιμη χρήση ψηφιακών (φωτογραφικών) απεικονίσεων μνημείων που ανήκουν στο Δημόσιο, όπως τα μνημεία της Ακρόπολης, από ιδιώτες στα πλαίσια δημιουργίας εφαρμογών προϋποθέτει τη λήψη δύο διαφορετικών αδειών. Αφενός, απαιτείται κατ’ αρχήν η λήψη άδειας εκμετάλλευσης από τον εκάστοτε δικαιούχο πνευματικών δικαιωμάτων για τη δημόσια χρήση και εκμετάλλευση των φωτογραφιών που θα εμπεριέχει η εφαρμογή (άρθρα 3 και 13 Ν. 2121/1993). Αφετέρου, η παραγωγή, αναπαραγωγή και διάδοση στο κοινό, για άμεσο ή έμμεσο οικονομικό ή εμπορικό σκοπό απεικονίσεων μνημείων, που ανήκουν στο Δημόσιο, είτε ακινήτων που βρίσκονται σε αρχαιολογικούς χώρους και ιστορικούς τόπους ή είναι μεμονωμένα, είτε κινητών που βρίσκονται σε μουσεία ή συλλογές του Δημοσίου, με οποιονδήποτε τρόπο και μέσο, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρονικών και ψηφιακών, του διαδικτύου (internet), των δικτύων τηλεπικοινωνιακής ή άλλης σύνδεσης και της δημιουργίας βάσεων δεδομένων με εικόνες των παραπάνω απαιτεί προηγούμενη άδεια που χορηγείται με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, στην οποία καθορίζεται και η χρονική διάρκεια της άδειας, οι όροι υπό τους οποίους παρέχεται και το καταβλητέο τέλος υπέρ του Τ.Α.Π.Α. (άρθρο 46 παρ. 4 Ν. 3028/2002).
Δυνάμει των ανωτέρω, η άνευ αδείας από το ΥΠΠΟ χρήση των φωτογραφιών των μνημείων της Ακρόπολης στα πλαίσια εμπορικής εφαρμογής για κινητά και tablets δεν επιτρέπεται, ενώ η λήψη άδειας εκμετάλλευσης από τους νόμιμους δικαιούχους πνευματικής ιδιοκτησίας δεν θεραπεύει την εν λόγω έλλειψη. Εξάλλου, θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι, λόγω απουσίας άδειας χρήσης από το ΥΠΠΟ, η αρχική χρήση των ως άνω φωτογραφιών στα πλαίσια της εφαρμογής Acropolis Rock εμπίπτει στην απαγόρευση του όρου 3a της άδειας που συνοδεύει τις χρησιμοποιηθείσες φωτογραφίες, σύμφωνα με το οποίο «You may not use contentin a pornographic, defamatory or other unlawful manner.»
Η ως άνω απάντηση διαφοροποιείται μόνο εφόσον η χρήση των ψηφιακών απεικονίσεων των μνημείων δεν γίνεται για άμεσο ή έμμεσο εμπορικό ή οικονομικό σκοπό. Πράγματι, η παραγωγή, αναπαραγωγή και χρήση των απεικονίσεων για άλλους σκοπούς, όπως καλλιτεχνικούς, εκπαιδευτικούς ή επιστημονικούς, επιτρέπεται χωρίς άδεια, έναντι της καταβολής τέλους, υπέρ του Τ.Α.Π.Α. από την οποία είναι δυνατή η απαλλαγή με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού (άρθρο 46 παρ. 5 Ν. 3028/2002). Η εν λόγω διάταξη θα μπορούσε να τύχει εφαρμογής στην περίπτωση που, για παράδειγμα, η εν λόγω εφαρμογή διανέμεται δωρεάν και δεν επιχορηγείται από διαφημίσεις ή άλλου είδους προμήθειες. Έτσι, το γεγονός ότι πλέον η εφαρμογή Acropolis Rock διατίθεται δωρεάν στην τελευταία της έκδοση (version 1.5), θα μπορούσε ενδεχομένως να οδηγήσει στην ενεργοποίηση της εν λόγω διάταξης.
Η έκταση που έλαβε η εν λόγω είδηση καταδεικνύει ότι η αλληλεπίδραση και εφαρμογή του δικαίου πολιτιστικής κληρονομιάς και του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας επηρεάζουν σημαντικά την ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς στην πράξη ενώ γεννά ερωτήματα ως προς την ευελιξία του ισχύοντος νομικού πλαισίου.
* Ο Δρ Θεόδωρος Χίου είναι δικηγόρος, ειδικός σύμβουλος σε θέματα διανοητικής ιδιοκτησίας και ιδρυτής του iprights.gr
Πηγές:
http://www.yppo.gr/2/g22.jsp?obj_id=62892
http://www.lifo.gr/now/culture/78346
http://www.istockphoto.com/legal/license-agreement
Photo credits: acropolisrock.com