Γράφει η Τατιάνα Συνοδινού*
Το 2015 προβλέπεται να είναι μια καυτή χρονιά για το ευρωπαϊκό δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας. Η αναμόρφωση του ευρωπαϊκού δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας είναι ψηλά στην ατζέντα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία προωθεί πλέον ανοιχτά το μοντέλο όχι απλά ενός εναρμονισμένου, αλλά ενός ενοποιημένου και απλοποιημένου δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας χάριν της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής πολιτιστικής βιομηχανίας.
Σε μια ενιαία ψηφιακή αγορά (Digital Single Market), οι εθνικές δικαιικές ιδιαιτερότητες εκλαμβάνονται ως εμπόδια για την απρόσκοπτη διασυνοριακή παροχή και ροή πολιτιστικών περιεχομένων. Πράγματι, όπως σημειώνεται στην σχετική ιστοσελίδα της Επιτροπής, καθώς οι ψηφιακές τεχνολογίες δεν γνωρίζουν σύνορα, δεν έχει πλέον νόημα να έχει κάθε χώρα της ΕΕ τους δικούς της κανόνες σχετικά με τις υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών, τα πνευματικά δικαιώματα, την προστασία δεδομένων ή τη διαχείριση του ραδιοφάσματος .
Για πολλούς (δημιουργούς και άλλους δικαιούχους πνευματικών δικαιωμάτων, οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης), αυτές οι κοινοτικές εξαγγελίες ακούγονται περισσότερο ως απειλές. Η ευρωπαϊκή πολιτιστική βιομηχανία είναι ένα πολύτιμο αγαθό που αποφέρει ετησίως 540 δισεκατομμύρια ευρώ και 7.000.000 θέσεις εργασίας, το οποίο, όπως υποστηρίζουν, δεν πρέπει να διαταραχθεί με την εξασθένιση ή την υποβάθμιση της χορηγούμενης από το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας . Αντίθετα, χρήστες και καταναλωτές βλέπουν τις πρωτοβουλίες αυτές ως μια χρυσή ευκαιρία ώστε το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας να γίνει πιο ευέλικτο και φιλικό προς τους χρήστες.
Στο πλαίσιο αυτό, εκρηκτικές αναμένονται να είναι οι συζητήσεις τον προσεχή Μάιο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου θα συζητηθεί η έκθεση της ευρωβουλευτού του Γερμανικού κόμματος των Πειρατών Julia Reda για την αναμόρφωση και το μέλλον της πνευματικής ιδιοκτησίας. Η έκθεση, η οποία δημοσιοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2015, κάνει λόγο για την ανάγκη μιας βαθιάς αναδόμησης της πνευματικής ιδιοκτησίας με στόχο την διευκόλυνση της διασυνοριακής κυκλοφορίας έργων και της πρόσβασης στη γνώση και τον πολιτισμό. Μεταξύ άλλων, προτείνει την μη χορήγηση πνευματικών δικαιωμάτων σε έργα που δημιουργούνται ως εκτέλεση δημόσιου καθήκοντος από κυβερνητικούς και άλλους δημόσιους φορείς και οργανισμούς, την κατάργηση της αρχής της εδαφικότητας, την καθιέρωση της δυνατότητας αποποίησης των πνευματικών δικαιωμάτων από τους δημιουργούς ώστε το έργο να καταπίπτει στον δημόσιο τομέα, την αναβάθμιση όλων των εξαιρέσεων της Οδηγίας 2001/29 ως υποχρεωτικών, την μείωση της διάρκειας προστασίας από τα 70 στα 50 χρόνια μετά τον θάνατο του δημιουργού κ.α.. Ενώ έχουν ήδη γίνει 556 τροποποιήσεις στην έκθεση ως τώρα , διάφοροι φορείς και οργανισμοί έχουν ταχθεί υπέρ ή κατά των προτεινόμενων μεταρρυθμίσεων. Στο πλαίσιο αυτό, το προσχέδιο έκθεσης έχουν υποστηρίξει η Διεθνής Ένωση Αρχείων και Βιβλιοθηκών IABD και η ένωση ‐ ομπρέλα των εθνικών ενώσεων και θεσμών για τις βιβλιοθήκες, την πληροφόρηση, την τεκμηρίωση και τα αρχεία στην Ευρώπη EBLIDA , ενώ την ίδια κατεύθυνση ακολουθεί και το «London Manifesto» , διακήρυξη της ένωσης επαγγελματιών στον τομέα της πληροφόρησης CILIP και της ένωσης βιβλιοθηκών και αρχείων «Libraries and Archives Copyright Alliance (LACA)» το οποίο υποστηρίζει την βαθύτερη εναρμόνιση των εξαιρέσεων, την αναγωγή τους σε δικαιώματα των χρηστών και την εισαγωγή μιας ανοιχτής ρήτρας τύπου «fair use” στο ευρωπαϊκό δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας.
Κατά της μεταρρύθμισης της Οδηγίας 2001/29 και ευρύτερα του ευρωπαϊκού δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας έχει ταχθεί το Γαλλικό Συμβούλιο Πνευματικής Ιδιοκτησίας, όπου εκφράζονται ανησυχίες για τις αρνητικές συνέπειες της προωθούμενης μεταρρύθμισης και υποστηρίζεται μια πιο ενεργή ανάμιξη των διαμεσολαβητών στην καταπολέμηση της διαδικτυακής πειρατείας στο πλαίσιο μιας παράλληλης αναθεώρησης της Οδηγίας 2000/31 για το ηλεκτρονικό εμπόριο. Την αναθεώρηση αυτής της Οδηγίας, ώστε να αυξηθεί η ευθύνη των διαμεσολαβητών έχει υποστηρίξει σε πρόσφατη διακήρυξη της και η Διεθνής Ένωση Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ALAI) (ALAI resolution 2015_ENG).
Επομένως, το ερώτημα είναι: Ευρωπαϊκό δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας, quo vadis; Ας ευχηθούμε, πέρα από την ψυχρή λογική των lobby και των μεγάλων εταιριών της τεχνολογίας για τις οποίες τα πνευματικά δημιουργήματα είναι απλά «περιεχόμενα», το νέο πρόσωπο της πνευματικής ιδιοκτησίας που θα προκύψει να μην είναι απλά μοντέρνο, αλλά ανθρώπινο.
* Η κυρία Τατιάνα Συνοδινού είναι Επίκουρη Καθηγήτρια Ιδιωτικού Δικαίου στο Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Αναδημοσίευση με την ευεγενική άδεια της συγγραφέως από: http://tatianasinodinou.eu/2015/04/2015-%CF%84%CE%BF-%CE%B4%CE%AF%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CE%BF-%CF%80%CE%BD%CE%B5%CF%85%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82-%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BF%CE%BA%CF%84%CE%B7%CF%83%CE%AF%CE%B1%CF%82-%CF%80/#more-344